ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΑΣΤΕΡΙΣΜΩΝ

 Η πρώτη καταγραφή των ελληνικών μύθων και δοξασιών που συνοδεύουν τους αστερισμούς,έγινε από τον ποιητή Άρατο (302–240 π.Χ.) στο ποίημα «Φαινόμενα»,που βασίστηκε στα βιβλία «Φαινόμενα» και «Ένοπτρον»,του μαθηματικού και αστρονόμου Εύδοξου του Κνίδιου. 

Ο Άρατος ο Σολεύς ήταν Αλεξανδρινός ποιητής που έζησε στο διάστημα 305-240 π.Χ.Ο Άρατος ασχολήθηκε και με τα μαθηματικά και με την αστρονομία.

ΤΤον πρώτο κατάλογο αστερισμών συνέταξε ο μεγάλος Έλληνας αστρονόμος Ίππαρχος (2ος αιώνας π.Χ.) και περιείχε 1.022 ορατούς αστέρες.Βέβαια στον κατάλογο αυτόν,που δυστυχώς χάθηκε,περιλαμβάνονταν οι αστερισμοί μόνο του Βόρειου Ημισφαιρίου που οι αρχαίοι Έλληνες μπορούσαν να δουν,λόγω της θέσης της χώρας μας.Τα ονόματα των αστερισμών αυτών ήταν ονόματα θεών και ηρώων των αρχαίων Ελλήνων.

Ο Ίππαρχος ο Ρόδιος (190 π.Χ.-120 π.Χ.),ήταν Έλληνας αστρολόγος,αστρονόμος,γεωγράφος,χαρτογράφος και μαθηματικός της ελληνιστικής περιόδου,θεωρούμενος από αρκετούς και ακριβέστερα ως ο «πατέρας της Αστρονομίας»

 Ένας άλλος κατάλογος όμως,του Κλαύδιου Πτολεμαίου,(2ος μ.Χ. αιώνας),διασώθηκε και αναφέρει 48 αστερισμούς που ήταν γνωστοί την εποχή εκείνη.Οι αστερισμοί αυτοί περιείχαν 1.039 ουράνια σώματα από τα οποία τα 1.022 ήταν άστρα και τα 17 άλλα ουράνια αντικείμενα (νεφελώματα και σμήνη αστέρων). 

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος ήταν ονομαστός Έλληνας φυσικός φιλόσοφος ο οποίος γεννήθηκε στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και έζησε στην Αλεξάνδρεια κατά την περίοδο 127-151 μ.Χ.Το σπουδαιότερο έργο του,«Η Μεγίστη» (ή «Μαθηματική Σύνταξις»),σώθηκε στα αραβικά ως «Αλμαγέστη» και στηρίζεται στις παρατηρήσεις διάφορων προγενέστερων αστρονόμων και ιδίως του Ιππάρχου.Αποτέλεσε ένα από τα κείμενα που έδωσαν ώθηση στην αστρονομία των Αράβων.Επίσης ο Πτολεμαίος ασχολήθηκε με τη μουσική,την οπτική,τη μαντική αστρολογία και τη γεωγραφία.

 Οι Άραβες,με πρωτεργάτη τον αστρονόμο Αλ Σουφί,δημιούργησαν και αυτοί ένα κατάλογο με 1.022 άστρα τον 10ο μ.Χ. αιώνα.Σήμερα,και μετά τα ταξίδια των θαλασσοπόρων στο νότιο ημισφαίριο,έχουν προστεθεί και άλλοι αστερισμοί.Άλλες καταγραφές αραβικών μύθων και δοξασιών υπάρχουν σε αραβικά κείμενα  κυρίως,με αποτέλεσμα να κυριαρχεί η ελληνική και αραβική ονομασία των αστερισμών.

Ο Αμπντ αλ-Ραχμάν αλ-Σούφι  (Δεκεμβρίος,903-25 Μαΐου 986) ήταν ένας Πέρσης αστρονόμος, επίσης γνωστός ως« Abd AR-Rahman, όπως-Σούφι,ή«Αμπντ αλ-Ραχμάν Αμπού αλ-Χουσείν,«Αμπντούλ Ραχμάν Σούφι,«ΑμπντουραχμάνΣούφι και γνωστός στη Δύση ως Azophi.Ο σεληνιακός κρατήρας Azophi και ο μικρό πλανήτης 12621 Alsufi ονομάστηκαν προς τιμή του.Ο Αλ-Σούφι δημοσίευσε το διάσημο βιβλίο των σταθερών αστεριών το 964, που περιγράφει ένα μεγάλο μέρος του έργου του,τόσο σε μορφή κειμένου όσο και εικόνες.

 Μετέπειτα δημιουργήθηκαν και άλλοι κατάλογοι,με σημαντικότερους τον κατάλογο του Τύχωνα Μπαχέ (1594) και την ουρανογραφία του Μπάγιερ (1603).Μετά την εποχή αυτή η ανακάλυψη του τηλεσκοπίου οδήγησε  σε αναλυτικότερους χάρτες. (Κατάλογος Μεσσιέ,NGC κλπ.).

Τα αντικείμενα Μεσιέ 

 Από τον 17ο αιώνα και μετά οι Ευρωπαίοι αστρονόμοι πρόσθεσαν διάφορους άλλους αστερισμούς καθώς και τους αστερισμούς του Νότιου Ημισφαιρίου με ονόματα πρακτικά και γεωμετρικά,όπως Αντλία, Εξάντας, Γνώμονας κλπ.

Ο Κάρολος Μεσσιέ,Σαρλ Μεσιέ (Charles Messier,26 Ιουνίου 1730–12 Απριλίου 1817) ήταν επιφανής Γάλλος παρατηρησιακός αστρονόμος,γνωστός κυρίως από τη σύνταξη του πρώτου ομώνυμου αστρονομικού καταλόγου ουράνιων σωμάτων του «βαθέος ουρανού» (έξω από το Ηλιακό Σύστημα),όπως είναινεφελώματα, γαλαξίες και αστρικά σμήνη,Τα μέλη του καταλόγου αυτού που φέρουν αύξοντα αριθμό προτασσομένου του λατινικού γράμματος "Μ",συλλογικά είναι πλέον γνωστά (ιδίως στους ερασιτέχνες αστρονόμους) ως τα 103 από τα αρχικά 45 «αντικείμενα του Μεσιέ» (M-objects).Ο σκοπός της δημιουργίας του καταλόγου ήταν να βοηθήσει «κυνηγούς» κομητών,όπως ήταν και ο ίδιος (γι' αυτό και αποκλήθηκε «θηρευτής των κομητών»),και άλλους παρατηρητές των ουρανών να διακρίνουν τα μόνιμα από τα παροδικά μη σημειακά σώματα.

 Το 1922 στη Ρώμη και στο Ά Συνέδριο της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (International Astronomical Union–1919) αναγνωρίστηκαν οι 88 αστερισμοί καθώς και ο τρόπος ονομασίας των αστέρων αναλόγως το φαινομενικό τους μέγεθος.Στον κατάλογο αυτόν υπάρχουν και οι 48 αστερισμοί των αρχαίων Ελλήνων με τα ονόματα που τους είχαν δώσει οι ίδιοι.

Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (ΔΑΕ) (International Astronomical Union,IAU) ιδρύθηκε το 1919 στο Παρίσι (ως "Union astronomique internationale" UAI) και η αποστολή της είναι η προώθηση και η διαφύλαξη της επιστήμης της αστρονομίας σε όλες της μορφές της μέσω της διεθνούς συνεργασίας.Εδρεύει στο Παρίσι και η γενική της συνέλευση γίνεται κάθε τρία χρόνια σε διαφορετικούς τόπους.Τα Ανεξάρτητα Μέλη της είναι επαγγελματίες αστρονόμοι από όλο τον κόσμο, κάτοχοι διδακτορικού (Ph.D) και ενεργοί στην επαγγελματική έρευνα και εκπαίδευση στην αστρονομία. Ακόμη, η ΔΑΕ διατηρεί επίσης φιλικές σχέσεις με οργανώσεις που περιλαμβάνουν ερασιτέχνες αστρονόμους στον κατάλογο μελών τους. Τα Διεθνή Μέλη είναι γενικά οργανώσεις ή κράτη με ένα σημαντικό επίπεδο επαγγελματικής αστρονομίας.Η ΔΑΕ αποτελείται από 8.993 Ανεξάρτητα Μέλη και 62 Διεθνή Μέλη παγκοσμίως (σύμφωνα με στατιστικές τον Φεβρουάριο του 2006).Η ΔΑΕ είναι επίσης υπεύθυνη για το Κέντρο Μικρών Πλανητών και το Κεντρικό Γραφείο Αστρονομικών Τηλεγραφημάτων, ενώ έχει τον ρόλο της διεθνώς αναγνωρισμένης αρχής για τον καθορισμό των ονομάτων ουράνιων σωμάτων και χαρακτηριστικών της επιφάνειάς τους

 Συγκεκριμένα η IAU ανέθεσε στο Βέλγο αστρονόμο Eugène Joseph Delporte (Εζέν Ζοζέφ Ντελπόρτ-1882-1955) το καθήκον να ορίσει τα ακριβή σύνορα ανάμεσα σε όλους τους αστερισμούς.Στις επόμενες δύο συνεδριάσεις της IAU,το 1925 και το 1928 καθορίστηκαν τα ακριβή όρια και το αποτέλεσμα υιοθετήθηκε επισήμως το 1930.Η επίσημη διεθνής ονομασία που δέχεται η IAU για το κάθε αστερισμό είναι η λατινική και η συντομογραφία τους αποτελείτε πάντα από 3 γράμματα.

Ο Eugène Joseph Delporte (10 Ιανουαρίου 1882 - 1819 Οκτώβριος 1955) ήταν Βέλγος αστρονόμος.Γεννήθηκε στο Jodoigne

 Από τους 88  γνωστούς αστερισμούς στην Ελλάδα έξι φαίνονται όλο τον χρόνο και λέγονται αειφανείς αστερισμοί (Μικρή και Μεγάλη Άρκτος,Κηφέας,Κασσιόπη,Δράκοντας και Καμηλοπάρδαλη).Άλλοι 63 αστερισμοί φαίνονται μόνο ορισμένες εποχές του χρόνου και λέγονται αμφιφανείς αστερισμοί,ενώ άλλοι 19 δεν φαίνονται ποτέ από την Ελλάδα και λέγονται αφανείς.
 Παρακάτω είναι ο κατάλογος με τους 88 αστερισμούς και τις συντομογραφίες τους όπως αναγνωρίστηκαν από το Συνέδριο της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης.Αναγράφεται επίσης η ορατότητα των αστερισμών απ 'την Ελλάδα.

Αστερισμό ονομάζουμε το κάθε αυθαίρετο τμήμα της ουράνιας σφαίρας ή θόλου που περιέχει μια κάπως ξεχωριστή ομάδα άστρων.Αυτή η κατάτμηση στηρίχθηκε στα σχήματα που δημιουργούσαν οι πιο φωτεινοί αστέρες,στα οποία οι άνθρωποι διέκριναν ομοιότητες με ζώα (κυρίως),θεότητες και πράγματα του περιβάλλοντός τους.Οι αρχαιότεροι αστερισμοί ορίσθηκαν στην αρχαία Μεσοποταμία και υιοθετήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες,οι οποίοι τους εμπλούτισαν με τη μυθολογία τους,και μας παρέδωσαν σχεδόν όλους τους αστερισμούς που είναι ορατοί από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη.

ΟΙ 88 ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΙ

Ονομα	Λατινικό όνομα	Συντομογραφία	Ορατότητα από την Ελλάδα
Αετός	Aquila	Aql	Αμφιφανής
Αιγόκερως	Capricornus	Cap	Αμφιφανής
Αλώπηξ	Vulpecula	Vul	Αμφιφανής
Ανδρομέδα	Andromeda	And	Μερικώς αειφανής
Αντλία	Antlia	Ant	Αμφιφανής
Αρκτος Μεγάλη	Ursa Major	UMa	Μερικώς αειφανής
Αρκτος Μικρή	Ursa Minor	UMi	Αειφανής
Ασπίς	Scutum	Sct	Αμφιφανής
Βέλος	Sagita	Sge	Αμφιφανής
Βοώτης	Bootes	Boo	Μερικώς αειφανής
Βωμός	Ara	Ara	Μερικώς αμφιφανής
Γερανός	Grus	Gru	Μερικώς αμφιφανής
Γλύπτης	Sculptor	Scu	Αμφιφανής
Γλυφείον	Caelum	Cae	Μερικώς αμφιφανής / Αμφιφανής
Γνώμων	Norma	Nor	Μερικώς αμφιφανής
Δελφίνι	Delphinus	Del	Αμφιφανής
Διαβήτης	Circinus	Cir	Αφανής
Δίδυμοι	Gemini	Gem	Αμφιφανής
Δίκτυον	Reticulum	Ret	Αφανής / Μερικώς αμφιφανής
Δοράς	Dorado	Dor	Αφανής / Μερικώς αμφιφανής
Δράκων	Draco	Dra	Μερικώς αειφανής
Εξάς	Sextans	Sex	Αμφιφανής
Ζυγός	Libra	Lib	Αμφιφανής
Ηνίοχος	Auriga	Aur	Μερικώς αειφανής
Ηρακλής	Hercules	Her	Μερικώς αειφανής / Αμφιφανής
Ηριδανός	Eridanus	Eri	Μερικώς αμφιφανής
Ινδός	Indus	Ind	Μερικώς αμφιφανής
Ιππάριον	Equuleus	Equ	Αμφιφανής
Ιστία	Vela	Vel	Μερικώς αμφιφανής
Ιχθείς	Pisces	Psc	Αμφιφανής
Ιχθύς Ιπτάμενος	Volans	Vol	Αφανής
Ιχθύς Νότιος	Piscis Austrinus	PsA	Αμφιφανής
Καμηλοπάρδαλις	Camelopardalis	Cam	Αειφανής / Μερικώς αειφανής
Κάμινος	Formax	For	Αμφιφανής
Καρκίνος	Cancer	Cnc	Αμφιφανής
Κασσιόπη	Cassiopeia	Cas	Μερικώς αειφανής
Κένταυρος	Centaurus	Cen	Μερικώς αμφιφανής
Κήτος	Cetus	Cet	Αμφιφανής
Κηφεύς	Cepheus	Cep	Αειφανής / Μερικώς αειφανής
Κόμη Βερενίκης	Coma Berenices	Com	Αμφιφανής
Κόραξ	Corvus	Crv	Αμφιφανής
Κρατήρ	Crater	Crt	Αμφιφανής
Κριός	Aries	Ari	Αμφιφανής
Κύκνος	Cygnus	Cyg	Μερικώς αειφανής
Κύνες Θηρευτικοί	Canes Venatici	CVn	Μερικώς αειφανής / Αμφιφανής
Κύων Μέγας	Canis Major	CMa	Αμφιφανής
Κύων Μικρός	Canis Minor	CMi	Αμφιφανής
Λαγωός	Lepus	Lep	Αμφιφανής
Λέων	Leo	Leo	Αμφιφανής
Λέων Μικρός	Leo Minor	LMi	Αμφιφανής
Λυγξ	Lynx	Lyn	Μερικώς αειφανής
Λύκος	Lupus	Lup	Μερικώς αμφιφανής
Λύρα	Lyra	Lyr	Αμφιφανής
Μικροσκόπιον	Microscopium	Mic	Αμφιφανής
Μονόκερως	Monoceros	Mon	Αμφιφανής
Μυία	Musca	Mus	Αφανής
Οκρίβας	Pictor	Pic	Μερικώς αμφιφανής
Οκτάς	Octans	Oct	Αφανής
Οφιούχος	Ophiuchus	Oph	Αμφιφανής
Οφις	Serpens	Ser	Αμφιφανής
Παρθένος	Virgo	Vir	Αμφιφανής
Περιστερά	Columba	Col	Αμφιφανής
Περσεύς	Perseus	Per	Μερικώς αειφανής
Πήγασος	Pegasus	Peg	Αμφιφανής
Πρύμνη	Puppis	Pup	Μερικώς αμφιφανής  Αμφιφανής
Πτηνόν	Apus	Aps	Αφανής
Πυξίς	Pyxis	Pyx	Αμφιφανής
Σαύρα	Lacerta	Lac	Μερικώς αειφανής
Σκορπιός	Scorpius	Sco	Αμφιφανής
Σταυρός Νότιος	Crux	Cru	Αφανής
Στέφανος Βόρειος	Corona Borealis	CrB	Αμφιφανής
Στέφανος Νότιος	Corona Austalis	CrA	Αμφιφανής
Ταύρος	Taurus	Tau	Αμφιφανής
Ταώς	Ραvο	Pav	Αφανής
Τηλεσκόπιον	Telescopium	Tel	Μερικώς αμφιφανής
Τοξότης	Sagittarius	Sgr	Αμφιφανής
Τουκάνα	Tucana	Tuc	Αφανής
Τράπεζα	Mensa	Men	Αφανής
Τρίγωνον	Triangulum	Tri	Αμφιφανής
Τρίγωνον Νότιον	Triangulum Australe	TrA	Αφανής
Τρόπις	Carina	Car	Αφανής / Μερικώς αμφιφανής
Υδρα	Hydra	Hya	Αμφιφανής
Υδρος	Hydrus	Hyi	Αφανής
Υδροχόος	Aquarius	Aqr	Αμφιφανής
Φοίνιξ	Phoenix	Phe	Μερικώς αμφιφανής
Χαμαιλέων	Chamaeleon	Cha	Αφανής
Ωρίων	Orion	Ori	Αμφιφανής
Ωρολόγιον	Herologium	Her	Μερικώς αμφιφανής