ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΤΡΑΛΛΙΑΝΟΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Ο ΤΡΑΛΛΙΑΝΟΣ

(6ος αι.-αρχές 7ου αι.).

   Ο Αλέξανδρος ο Τραλλιανός έζησε τον 6ο αιώνα, από το 525 έως το 605, και είναι από τις κορυφαίες ιατρικές προσωπικότητες της εποχής.Διάσημος γιατρός από τις Τράλλεις της Μ. Ασίας. Την προσωνυμία του οφείλει στον τόπο γέννησής του, τις Τράλλεις της Λυδίας (Μ. Ασία). Ο Αλέξανδρος ήταν αδελφός του Ανθέμιου, του αρχιτέκτονα στον οποίον είχε ανατεθεί από τον Ιουστινιανό η ανέγερση της Αγίας Σοφίας . Έζησε στα χρόνια της βασιλείας του Ιουστινιανού, διδάχτηκε την ιατρική από τον πατέρα του Στέφανο και θεωρήθηκε σχεδόν ισάξιος των μεγάλων γιατρών της αρχαιότητας Ιπποκράτη, Γαληνού και Αρεταίου.

Ο Αλέξανδρος ο Τραλλιανός έζησε τον 6ο αιώνα, από το 525 έως το 605, και είναι από τις κορυφαίες ιατρικές προσωπικότητες της εποχής

   Μετά τις ιατρικές του σπουδές ο Αλέξανδρος άρχισε εκπαιδευτικά ταξίδια. Περιηγήθηκε την Ιταλία, τη Γαλατία, την Ισπανία, αλλά και τη Βόρεια Αφρική, μελετώντας την επιχώρια νοσολογία, την ιατρική γνώση και τη χλωρίδα για χρήση στη θεραπευτική πρακτική (βότανα). Εργάστηκε στη Ρώμη, όπου και απέκτησε μεγάλη φήμη. Μόνο τον Ιπποκράτη και τον Γαληνό θεωρούσαν οι Ρωμαίοι ως ανώτερους του Αλέξανδρου.

ΕΡΓΟ

 Δίδαξε ιατρική στη Ρώμη. Γνωστός έγινε επίσης και από το σύγγραμμα παθολογίας και θεραπευτικής με τίτλο «Βιβλίον θεραπευτικόν» ή «Θεραπευτικά», το οποίο σε δώδεκα βιβλία διαπραγματευόταν γενικά ιατρικά θέματα, καθώς και ειδικά, όπως αυτά της γυναικολογίας και της χειρουργικής. Άλλα γνωστά του έργα ήταν τα «Περί ελμίνθων» και «Περί πυρετών».

Ο Αλέξανδρος ο Τραλλιανός γνωστός έγινε και από το σύγγραμμα παθολογίας και θεραπευτικής με τίτλο «Βιβλίον θεραπευτικόν» ή «Θεραπευτικά»

 Άφησε ενδιαφέρον συγγραφικό έργο, τα «Θεραπευτικά», σε 12 βιβλία. Διάφορα άλλα συγγράμματά του, όπως υποστηρίζουν γραμματολόγοι και ιστορικοί, είχαν αποδοθεί στον παλαιότερό του Αλέξανδρο τον Αφροδισιέα (2ος αιώνας μ.Χ). Τα «Θεραπευτικά» μεταφράστηκαν και κυκλοφόρησαν στη λατινική και την αραβική γλώσσα, ως θεμελιώδες διδακτικό σύγγραμμα για τους γιατρούς. Υπάρχει όμως σ’ αυτά και ένα στοιχείο οπισθοδρόμησης. Ο Αλέξανδρος παράλληλα και ισότιμα με τις επίσημες ιατρικές γνώσεις της εποχής παραθέτει στα συγγράμματά του «επωδές» (ξόρκια) και οδηγίες για την κατασκευή «περιάπτων» (φυλακτών) για διάφορες παθήσεις. Με τον τρόπο αυτόν νοθεύεται η φυσιοκρατική ιπποκρατική αντίληψη για τα νοσήματα και τη θεραπεία τους, πολλούς αιώνες μετά τον εξορθολογισμό της ιατρικής από τον πατέρα της ιατρικής.Στην «Επίτομη ιστορία της ιατρικής» (1884) ο J. Bouillet επισημαίνει την ανάμιξη της ιατρικής με θρησκευτικές και μεταφυσικές αντιλήψεις, όπως έχουμε επισημάνει ήδη τόσο για τον Αέτιο, όσο και για τον Αλέξανδρο τον Τραλλιανό. «Η ιατρική», γράφει, «εισδύσει εις νέον τινά μυστικισμό, και βλέπομεν την σκιάν του Αγίου Πέτρου ανεγείρουσαν τους νεκρούς, μέχρις ου βραδύτερον οι μονάρχαι λαμβάνουσι μετά του αγίου χρίσματος την επίζηλον χάριν του ιάσθαι τας χοιράδας, δια της επιθέσεως των βασιλικών αυτών χειρών».

Ο Αλέξανδρος παράλληλα και ισότιμα με τις επίσημες ιατρικές γνώσεις της εποχής παραθέτει στα συγγράμματά του «επωδές» (ξόρκια) και οδηγίες για την κατασκευή «περιάπτων» (φυλακτών) για διάφορες παθήσεις

  Ειδικά για τον Αέτιο, ο Bouillet γράφει ότι ο υπέρμετρος μυστικισμός του τον οδηγούσε σε απάτες, όπως για παράδειγμα, οι μαγικές λέξεις που έλεγε για να φύγει ενσφηνωμένο κόκκαλο από τον λαιμό: «Έξελθε οστούν, ως ο Ιησούς τον Λάζαρον εκ του τάφου ανήγειρε, και ως ο Ιωνάς εξήλθε εκ της κοιλίας του κήτους». Και αλλού: «Ορκίζω σε, εν ονόματι Βλασίου του μάρτυρος και δούλου του Χριστού, κατάβηθι ή έξελθε». Όσο για τον Αλέξανδρο Τραλλιανό παρατηρεί ότι «δείχνει τελείως τυφλή ευπιστία στα περίαπτα και τις επωδές». Το πνεύμα της εποχής που εξετάζουμε προσφερόταν για τέτοιου τύπου σύγχυση ιδεών. Πολιτική και θρησκευτική εξουσία ασκούσαν καθεμιά τις δικές της παρεμβάσεις στη ζωή, τη σκέψη και την πράξη. Κάποτε η κατεύθυνση και των δύο συνέπιπτε. Τα φιλοσοφικά και τα επιστημονικά ζητήματα δέχονταν τις παρεμβάσεις και τις πιέσεις της θεολογικής σκέψης και, πολύ συχνά, οι επιστήμονες προσαρμόζονταν, αποδεχόμενοι τον έλεγχο και τα πορίσματα της θεολογίας.Τον 6ο αιώνα στο πολυεθνικό Βυζάντιο ασκούν το επάγγελμα του γιατρού άτομα διαφόρων εθνοτήτων. Και ενώ κατά κανόνα δεν υπήρχαν προβλήματα από την εθνοτική διαφορά, συχνά ήταν τα προβλήματα που δημιουργούσαν οι εκκλησιαστικές ηγεσίες κυρίως σε διανοούμενους, σε φιλοσόφους, αλλά και σε γιατρούς που ακολουθούσαν κάποια θρησκευτική αίρεση ή ήταν αλλόθρησκοι.

  Περιορισμοί υπήρχαν στην άσκηση της ιατρικής και για τους Εβραίους, όταν επρόκειτο να ασχοληθούν με τη θεραπεία Χριστιανών. Τελικά όμως φαίνεται ότι το ισχυρότερο κριτήριο για την πρόσκληση ενός γιατρού ήταν η αναγνώριση των γνώσεων και των ικανοτήτων του. Η ιστορία αναφέρει μια χαρακτηριστική περίπτωση, κατά την οποία ο ασθενής, παρά την αντίθετη άποψη της Εκκλησίας, κάλεσε για τη θεραπεία του Εβραίο γιατρό. Μετά το θάνατο του Ιουστινιανού στο θρόνο του Βυζαντίου ανέβηκε ο ανεψιός του Ιουστίνος Β' (565-578), που ήταν παχύσαρκος και χρειάστηκε εντατική ιατρική φροντίδα, καθώς εμφάνισε φρενίτιδα με βαριές κλινικές εκδηλώσεις. Η σύζυγος του Ιουστίνου, Σοφία, δεν δίστασε, προκειμένου να γίνει καλά ο σύζυγός της, να καλέσει Εβραίο γιατρό, τον Τιμόθεο. Βεβαίως με τις γνώσεις και τα μέσα της εποχής η θεραπεία δεν ήταν δυνατή, παρά τις προθέσεις, τις ικανότητες και το κύρος του γιατρού. Λίγα χρόνια αργότερα ο Ιουστίνος αρρώστησε από σκοτεινής αιτιολογίας πάθηση του ουροποιητικού, για την οποία πιθανολογούνται διάφορες εκδοχές. Παρά τις δυσχέρειες και τα προφανή τεχνικά και άλλα προβλήματα που χαρακτηρίζουν την εποχή, ο Ιουστίνος επέμεινε να χειρουργηθεί. Η επέμβαση, όπως ήταν φυσικό, είχε αρνητικό αποτέλεσμα. Για άλλους γιατρούς της περιόδου σώζονται αποσπασματικές μόνο πληροφορίες και για άλλους μας είναι γνωστό μόνο το όνομα, όπως για παράδειγμα, του γιατρού Σαμψών που είναι πιθανόν ότι επίσης είχε εβραϊκή καταγωγή.