ΑΝΕΜΟΣ

ΑΝΕΜΟΣ

  Άνεμος ονομάζεται η κίνηση μεγάλων μαζών του ατμοσφαιρικού αέρα η οποία μπορεί να είναι κατακόρυφη ή οριζόντια.

 Η κίνηση αυτή οφείλεται σε τρεις δυνάμεις:

α)  Η βαροβαθμίδα:
  Οι ισοβαρείς καμπύλες,οι οποίες ενώνουν πάνω σ’ ένα χάρτη τα σημεία της ίδιας βαρομετρικής πίεσης, παρουσιάζονται σε τέτοια διάταξη,ώστε η μία καμπύλη περιβάλλει περιμετρικά τις άλλες,σχηματίζοντας έτσι το πλέγμα των ισοβαρών.

Όσο μεγαλύτερη η διαφορά ατμοσφαιρικής πίεσης και μικρότερη η απόσταση μεταξύ δύο τόπων τόσο σφοδρότεροι θα είναι οι άνεμοι που θα ακολουθήσουν

 Αν υποθέσουμε ότι η ισοβαρής που περνάει από τη Θεσσαλονίκη αντιστοιχεί σε βαρομετρική πίεση 750 mmHg,ενώ η ισοβαρής του Πολυγύρου αντιστοιχεί σε βαρομετρική πίεση 740 mmHg,τότε,αφού είναι γνωστή η ευθεία απόσταση των δύο πόλεων (45 χιλιόμετρα).Η απόσταση στη προκειμένη περίπτωση μετράται σε γεωγραφικές μοίρες.

Η βαροβαθμίδα θεωρείται διάνυσμα με διεύθυνση κάθετη στις ισοβαρείς καμπύλες και φορά από τις υψηλότερες προς τις χαμηλότερες ατμοσφαιρικές πιέσεις

 Η βαροβαθμίδα θεωρείται διάνυσμα με διεύθυνση κάθετη στις ισοβαρείς καμπύλες και φορά από τις υψηλότερες προς τις χαμηλότερες ατμοσφαιρικές πιέσεις.Η βαροβαθμίδα δίνεται από τον τύπο: 

                                                                Β=Ρ2-Ρ1/α

όπου:
Ρ1,Ρ2 οι αντίστοιχες βαρομετρικές πιέσεις και 
α η απόσταση.
 Επομένως στην προηγούμενη περίπτωση έχουμε την τιμή της Β=10/45 του χιλιοστού.Η ένταση της βαροβαθμίδας αναφέρεται στον τόπο με τη μικρότερη βαρομετρική πίεση. 

Βαροβαθμίδες της τάξεως (τιμής) 1mb/1° προξενούν ανέμους ασθενείς, ενώ της τάξεως 4 έως 5mb/1° προξενούν ανέμους θυελλώδεις

 Βαροβαθμίδες της τάξεως (τιμής) 1mb/1° προξενούν ανέμους ασθενείς,ενώ της τάξεως 4 έως 5mb/1° προξενούν ανέμους θυελλώδεις.Όσο μεγαλύτερη η διαφορά ατμοσφαιρικής πίεσης και μικρότερη η απόσταση μεταξύ δύο τόπων τόσο σφοδρότεροι θα είναι οι άνεμοι που θα ακολουθήσουν.

β) Η φυγόκεντρη δύναμη ή δύναμη Coriolis η οποία οφείλεται στην περιστροφή της Γης γύρω από τον άξονά της στην οποία περιστροφή συμμετέχει και ο ατμοσφαιρικός αέρας.

γ) Η δύναμη της τριβής η οποία εμφανίζεται όταν ο ατμοσφαιρικός αέρας βρίσκεται σε επαφή με την επιφάνεια της Γης,καθώς και όταν διαδοχικά στρώματα αέρα κινούνται με διαφορετικές ταχύτητες.

Η συνισταμένη των τριών παραπάνω δυνάμεων δημιουργεί τον άνεμο.Η δημιουργία διαφοράς πιέσεων στην ατμόσφαιρα της γης οφείλεται κυρίως στην ηλιακή ενέργεια,η οποία όταν φτάνει στην επιφάνεια της γης απορροφημένη από τα μόρια του αέρα μετατρέπεται τελικά σε κινητική ενέργεια των μορίων.Επίσης οι φωτοχημικές αντιδράσεις που συμβαίνουν στα διάφορα στρώματα της ατμόσφαιρας έχουν ως αποτέλεσμα τη μεταβολή της πυκνότητας του αέρα σε αυτά τα στρώματα.Η ξηρά θερμαίνεται διαφορετικά από τη θάλασσα επειδή η «ειδική θερμότητά» της είναι διαφορετική.Η ξηρά το καλοκαίρι θερμαίνεται πολύ και έτσι δημιουργούνται στην επιφάνειά της χαμηλές πιέσεις.Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τόσο έντονο στη θάλασσα.Στη διαφορετική θέρμανση της ξηράς και της θάλασσας οφείλεται η δημιουργία μιας ειδικής μορφής ανέμων που λέγονται «μουσώνες».Η κίνηση του αέρα κατά την οριζόντια διεύθυνση επηρεάζεται από τη δομή του γήινου ανάγλυφου (ανωμαλίες του εδάφους, βλάστηση,ύπαρξη λιμνών και ποταμών κτλ.).

 Ως διεύθυνση του ανέμου θεωρείται η κατεύθυνση από την οποία προέρχεται.Έτσι βόρειος άνεμος είναι αυτός που προέρχεται από το βορρά και κατευθύνεται προς το νότο.Η κίνηση του ανέμου θεωρείται προσεγγιστικά ως οριζόντια και ευθύγραμμη και η ταχύτητά του μετριέται σε m/s,km/h,ή μίλια την ώρα (m.p.h.).Τη διεύθυνση του ανέμου τη μετράμε με ανεμοδείκτες ενώ την ταχύτητα με ανεμόμετρα.

 Εμπειρική είναι η κλίμακα Μποφόρ που έχει εφεύρει ο Άγγλος ναύαρχος Beaufort και βασίζεται στην εκτίμηση της σφοδρότητας της πνοής του ανέμου και των αποτελεσμάτων που προκαλεί η πνοή του στα πανιά των πλοίων.Η κλίμακα Μποφόρ τείνει να αντικατασταθεί σήμερα από πιο αντικειμενικές μεθόδους.

 Η δράση των ανέμων έχει διάφορα αποτελέσματα όπως είναι η δημιουργία θαλάσσιων κυμάτων και ρευμάτων,η μεταφορά γύρης και σπόρων που συμβάλλει στη γονιμοποίηση των φυτών, η μεταφορά ομίχλης και νεφών από μια περιοχή σε μια άλλη και της από αυτά προκαλούμενης βροχής,η κίνηση ανεμόμυλων,ανεμογεννητριών,ιστιοφόρων πλοίων (αιολική ενέργεια),η άντληση νερού καθώς και η ανανέωση του ατμοσφαιρικού αέρα. Μερικά από τα αρνητικά αποτελέσματα της δράσης των ανέμων είναι η φθορά εδαφικών μνημείων,εξαιτίας των στερεών σωματιδίων τα οποία μεταφέρουν,η καταστροφή που προκαλούν όταν είναι θυελλώδεις καθώς και η μεταφορά ραδιενεργών καταλοίπων από πυρηνικές εκρήξεις.

 Οι άνεμοι είναι ένα από τα σπουδαιότερα στοιχεία που δημιουργούν το κλίμα ενός τόπου.Το ισημερινό κλίμα οφείλει τις υπερβολικές θερμοκρασίες του στη «ζώνη των νηνεμιών».Το κλίμα των μουσώνων με την εναλλαγή ζεστού και υγρού καλοκαιριού με κρύο και ξερό χειμώνα οφείλεται στην ύπαρξη των μουσώνων.Κατά τον ίδιο τρόπο κάθε μορφή κλίματος διαμορφώνεται από τους αντίστοιχους ανέμους των περιοχών.

 Θα αναφέρουμε τα πιο γνωστά είδη ανέμων που παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του κλίματος:

1) Θαλάσσια αύρα και μπάτης.

 Γίνεται αντιληπτή ιδίως το καλοκαίρι κατά μήκος των ακτών.Επειδή η ξηρά θερμαίνεται και ψύχεται περισσότερο από το ότι το νερό της θάλασσας,ο ζεστός αέρας ανυψώνεται επάνω από την ακτή την ημέρα.Ταυτόχρονα ψυχρότερος αέρας κινείται από τη θάλασσα προς την ακτή (μπάτης).

2) Απόγεια αύρα. 

 Τη νύχτα συμβαίνει το αντίθετο φαινόμενο από το προηγούμενο.Η ξηρά ψύχεται γρηγορότερα από το νερό και ψυχρός αέρας κατευθύνεται από τη στεριά στη θάλασσα.

3) Αύρα κοιλάδων.

 Δημιουργείται σε περιοχές που έχουν λόφους και βουνά λόγω της ανομοιόμορφης θέρμανσης των πλαγιών και των κοιλάδων από την ηλιακή ακτινοβολία.Στη διάρκεια της ημέρας,όταν ο ουρανός είναι καθαρός,ζεστός αέρας ανεβαίνει από τη θερμότερη κοιλάδα κατά μήκος των πλαγιών.Τα ανοδικά αυτά ρεύματα εκμεταλλεύονται οι πιλότοι των ανεμόπτερων,για να κερδίσουν ύψος.Τα ανοδικά ρεύματα όταν παρασύρουν υδρατμούς,συσσωρεύουν στις κορυφές των βουνών σύννεφα,τα οποία μπορούν να προκαλέσουν καταιγίδες.Τη νύχτα ο αέρας στα υψηλά σημεία των πλαγιών κρυώνει,γίνεται βαρύτερος από ότι ο αέρας που φυσά χαμηλότερα,και έτσι κατέρχεται από την κοιλάδα ως αύρα των βουνών.

4) Κυκλώνες. 

 Εμφανίζονται στις περιοχές όπου επικρατεί πίεση μικρότερη από αυτή των γύρω περιοχών,με αποτέλεσμα οι αέριες μάζες να κινούνται από την περιφέρεια (περιοχή μεγαλύτερης πίεσης) προς το κέντρο (περιοχή μικρότερης πίεσης).Έτσι σχηματίζονται κυκλικοί άνεμοι γύρω από το κέντρο που είναι συνήθως ισχυροί και που στο βόρειο ημισφαίριο έχουν φορά αντίθετη προς τη φορά των δεικτών του ρολογιού.

5) Αντικυκλώνες.

 Εμφανίζονται στις περιοχές όπου επικρατεί πίεση μεγαλύτερη από αυτή των γύρω περιοχών,με αποτέλεσμα οι αέριες μάζες να πνέουν από το κέντρο προς την περιφέρεια και να σχηματίζονται ασθενείς άνεμοι.Στην περιοχή του αντικυκλώνα επικρατεί καλοκαιρία.

6) Θύελλες.

 Μερικές φορές στους κυκλώνες οι άνεμοι αποκτούν πολύ μεγάλες ταχύτητες που ξεπερνούν τα 12 χλμ./ώρα.Τότε στην περιοχή παρατηρούνται συχνά μικρά γεωγραφικά πλάτη.

7) Ανεμοστρόβιλοι ή σίφουνες.

 Είδη κυκλώνων με τοπικό χαρακτήρα.Σε μερικούς σίφουνες οι ταχύτητες του ανέμου μπορούν να ξεπεράσουν τα 450 χλμ./ώρα.

8) Αληγείς άνεμοι.

 Στην περιοχή του ισημερινού και σε γεωγραφικό πλάτος 10°(1.100 χλμ.),βόρεια και νότια από αυτόν,υπάρχει η ζώνη των «συγκλινόντων ανοδικών ρευμάτων αέρα».Το κενό το οποίο εγκαταλείπουν τα ανοδικά αυτά ρεύματα ορμούν για να καλύψουν ψυχρότερα ρεύματα αέρα,που ξεκινούν από τα άκρα της ισημερινής ζώνης.Τα ρεύματα αυτά λέγονται «αληγείς» άνεμοι και φυσούν προς την περιοχή του ισημερινού με κατεύθυνση ΒΑ στο βόρειο ημισφαίριο και ΝΑ στο Νότιο.Οι αληγείς άνεμοι κινούνται μέχρι και 25° του βόρειου και νότιου πλάτους.Πέρα από το πλάτος των 25° και μέχρι 30° υπάρχει μια ζώνη με υψηλές πιέσεις,όπου δημιουργούνται τα «αντικυκλωνικά συστήματα» του βόρειου και νότιου ημισφαιρίου.

 Παρακάτω περιγράφονται γνωστοί άνεμοι με τα κοινά τους ονόματα.

1) Λίβας.

 Νότιος ή ΝΔ άνεμος που φυσά από τη θερμή αφρικανική ήπειρο προς την ψυχρότερη Μεσόγειο.Στην Ελλάδα προκαλεί καταστροφές στις καλλιέργειες.

2) Μαΐστρος.

 Μορφή θαλάσσιας ΒΔ αύρας,που προέρχεται το καλοκαίρι από τις ψυχρότερες περιοχές του Ιονίου και της Αδριατικής προς τη θερμότερη Ελλάδα.

3) Σιρόκος.

 Νότιος ή ΝΔ ζεστός άνεμος που φυσά από την Αφρική προς τις ακτές της Νότιας Ευρώπης.

4) Τραμουντάνα.

 Βόρειος άνεμος που προκαλεί μεγάλες τρικυμίες.

5) Λεβάντες.

 Ανατολικός ή ΒΑ άνεμος που φυσά σε διάφορες περιοχές της Μεσογείου θάλασσας.

6) Ετησίαι (μελτέμια).

 Βόρειοι καλοκαιρινοί άνεμοι της ανατολικής Μεσογείου.Η κατεύθυνσή τους δεν είναι πάντοτε σταθερή αλλά η επίδρασή τους στο κλίμα της Ελλάδας είναι σημαντική,γιατί δροσίζουν τα ζεστά καλοκαίρια.

7) Βαρδάρης.

 Ψυχρός ΒΔ άνεμος που φυσά κατά μήκος της κοιλάδας του ποταμού Αξιού και κάνει ψυχρότερο το κλίμα της Κεντρικής Μακεδονίας.

8) Μπόρα.

 Ορμητικός,ψυχρός και ξερός άνεμος της στεριάς, που φυσά από την ψυχρή Βαλκανική στα παράλια της Αδριατικής.

9) Μπουράν.

 Ψυχρός, χειμερινός άνεμος της Ρωσίας.Τα ρωσικά ψυχρά κύματα που φτάνουν στην Ελλάδα έχουν σχέση με τον άνεμο αυτό.

10) Φεν.

 Ο άνεμος αυτός εμφανίζεται στις αλπικές περιοχές. Καθώς ανεβαίνει τις πλαγιές των Άλπεων κρυώνει και αποβάλλει τους υδρατμούς του σαν βροχή.Όταν κατεβαίνει τις βόρειες πλαγιές,θερμαίνεται και φτάνει στις κοιλάδες της Κεντρικής Ευρώπης ως ξερός και ζεστός αέρας που προκαλεί μεγάλη άνοδο της θερμοκρασίας και λιώνει τα χιόνια των περιοχών.

11) Μιστράλ.

 Ορμητικός βόρειος ή ΒΔ άνεμος,ξερός και ψυχρός,στη Ν. Γαλλία.

12) Σολάνο.

 Ανατολικός ή ΝΑ άνεμος της Ισπανίας.Είναι υγρός,ζεστός και μεταφέρει ποσότητες σκόνης.

13) Χαρματάν.

 Ξερός και δροσερός άνεμος της Σαχάρας.

14) Σιμούν.

 Άνεμος των ερήμων της Αφρικής και της Αραβίας,ζεστός,ξερός και πνιγηρός.Μεταφέρει ποσότητες άμμου και έχει μορφή ανεμοστρόβιλου.Δε διαρκεί πάνω από 20 λεπτά.

15) Χαμσίν.

 Νότιος ζεστός και ξερός άνεμος της Αιγύπτου,που προέρχεται από την έρημο.

16) Μπλίζαρντς.

 Άνεμος των ανατολικών παραλίων των ΗΠΑ,που προκαλεί και χιονοπτώσεις.

17) Νόρθερ.

 Βόρειος άνεμος ψυχρός,που φυσά από τον κόλπο του Χιούστον προς τον Καναδά.

18) Παμπέρο.

 Νότιος άνεμος ψυχρός και πολύ ορμητικός,που πνέει στις πάμπες κυρίως της Αργεντινής.

19) Σουμάτρα.

 Άνεμος ιδιαίτερα σφοδρός,με κατεύθυνση νοτιοδυτική στην περιοχή της Σουμάτρας.